حلّ مسأله ناترازی انرژی با IPC

به قلم محمودرضا گودرزی/ عضو کارگروه تحلیل انرژی رسانه تخصصی پتروشیمی نیوز

گازِ هشت پتروشیمی در عسلویه و چند پتروشیمی در مناطق دیگر کشور قطع شدند و سیزده نیروگاه به دلیل کمبود سوخت از مدار خارج شدند.

این در شرایطی است که هنوز تا قلب زمستان فاصله داریم و یک برف و بوران می تواند چرخ دنده های صنایع را در این کشور از حرکت بازدارد و وزارت نفت و نیرو را در انجام تعهّدات خود لنگ کند و مهم تر از همه مصرف کننده خانگی که مردم عزیز و صبور این مرز و بوم می باشند را دچار مشکلات قطعی برق و گاز در زمستان به دلایلی دیگر امّا مشابه تابستان کند.
چرا ما با این همه منابع و ذخایر خدادادی، به جای سفر به قلّه بر مبنای رهنمودها و فرمایشات مقام معظّم رهبری، هنوز در راه مانده ایم. منابع را داریم، ابزار را داریم ولی کار انجام نمی شود یا با سرعت و شتابی که باید، انجام نمی شود.
«جهش تولید با مشارکت مردم» این عین واژه ای است که پیر فرزانه انقلاب به عنوان شعار سال با نگاه بلندمدّتی که همیشه داشته و دارند برای کشور تعیین نموده اند که باید در سرسرای ذهن و رواق منظر چشم مدیران کشور اگر داعیه جهادی و ولایی بودن را دارند چشم نوازی کند و این رهنمون را به کار ببندند.

از سرمایه و توانایی پتروشیمی های کشور برای توسعه و بهره برداری از میادین نفت و گاز استفاده کنیم و راه را برای حضور پر رنگ این صنعت عظیم به عنوان پولسازترین و ارزآورترین شاخه وزارت نفت در این پروژه ها فراهم کنیم، تا شرکت های پتروشیمی بیایند و به عنوان و یا در قالب یک شرکت یا یک کنسرسیوم متعهّد به حفّاری و بهره برداری از مخازن نفت و گاز بپردازند تا هم مسأله خوراک پتروشیمی ها با گاز بهره برداری شده توسط خودشان حل شود و پتروشیمی های کشور خوراک خود را ببرند و در این مسأله خود اکتفاء شوند و هم گاز مازاد به خط سراسری گاز کشور تزریق و اضافه شود و مشکل گاز مصرفی خانگی و صنعتی کشور حل شود و هم میعانات گازی که ارزش بسیار بالایی دارند به شرکت ملّی نفت تقدیم گردد و این در شرایطی است که با راهبری در تسریع و تسهیل اجرایی شدن پروژه های IPC و ایجاد و تعریف طرح ها و پروژه های جدید از این دست در میادین نفت و گاز کشور نه تنها مسایل ناترازی انرژی چه در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی و چه در صنعت نیرو و نیروگاهی حل می شود، بلکه توسعه، برداشت از این میادین باعث می شود ما در صادرات گاز نیز پرتوان تر از قبل ظاهر شویم.

به صورت تخصّصی تر باید گفت بخش پتروشیمی به عنوان بخشی از زنجیره ارزش در صنعت نفت، گاز، پتروشیمی و پالایش، پتانسیل بالایی جهت سرمایه گذاری در توسعه میادین نفت و گاز و بویژه گاز می باشد. زیرا شرکت ملّی نفت ایران تعهّد تأمین خوراک و همچنین سوخت مجتمع های پتروشیمی و همچنین سوخت صنایع معدنی کشور را برعهده داشته و با توجّه به ناترازی های اخیر انرژی در کشور و همچنین، لزوم اتّکاء به ظرفیّت های داخلی در جهت اقتصاد مقاومتی مدّ نظر مقام معظّم رهبری و ایجاد اشتغال پایدار، لزوم سرمایه گذاری صنعت پتروشیمی و صنایع فولادی در بخش توسعه میادین نفت و گاز ضروری به نظر می رسد. باتوجه به توضیحات مذکور، نظارت بر اجرایی شدن این قراردادها و تسریع در برطرف نمودن موانع موجود، ضروری بوده و طرح حاضر، براین اساس پیشنهاد گردیده است.
ایران، کشور اسلامی عزیز ما، با توجّه به جایگاه ژئوپلیتیک، ویژگی های تمدّنی و همچنین، فرهنگ غنی حاصل از بیش از هفت هزار سال تاریخ خود، همواره نقش تأثیرگذاری در مناسبات جهانی و بین المللی ایفا نموده است.
در این راستا در جهان پس از شروع انقلاب صنعتی و شروع تسلّط بشر بر استفاده از منابع طبیعی با تکیه بر پیشرفت های صنعتی و در ایران به دلیل وابستگی حاکمان مستبد و بی کفایت در طی دو قرن گذشته تا قبل از انقلاب اسلامی و همزمان با اکتشاف و استخراج نفت و گاز، کشور ایران و منابع طبیعی آن مورد طمع ابرقدرتهای استعماری قرار گرفت.
ایران با دارا بودن جایگاه دوم ذخایر نفت جهان و جایگاه سوم ذخایر گاز طبیعی جهان، در مجموع ذخایر نفت و گاز، جایگاه اوّل را در جهان دارا می باشد. تاکنون قریب ۱۱۷ سال از آغاز رسمی بهره برداری از منابع هیدروکربوری (نفت و گاز) در ایران سپری شده و اوّلین مدل بهره برداری این منابع، مصادف با حکمرانی دودمان قاجار بر ایران، به صورت انحصاری در اختیار امپراطوری بریتانیا و طی قرارداد ناکس–دارسی قرار گرفت.
پس از سپری شدن حدود سال‌های استثمار و با خیزش مردمی دهه ۳۰ شمسی و همزمان با روی کارآمدن دولت ملّی دکتر محمّد مصدق، نفت ایران ملّی شده و بهره برداری از آن در اختیار دولت ایران، به عنوان نماینده مردم، قرار گرفت که عملاً باز اختیاردار نفت و گاز این کشور بیگانگان بودند.

پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران به رهبری بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) و استقرار نظام مقدّس و مردمی جمهوری اسلامی در ایران و طی حدود ۴۵ سال از حاکمیت الله بر مردم و علی رغم مشکلات فراوان نظیر جنگ تحمیلی، تحریم های ظالمانه، تهاجم فرهنگی و اخیراً جنگ شناختی، که نظام سلطه در ۵ دهه اخیر بر مردم ایران تحمیل نموده است، با راهبری پیر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت آیت الله العظمی امام خامنه ای (مدّ ظلّه العالی) و حمایت ها و سیاست های راهبردی دولت محترم با حضور مدیران جهادی و ولایی و مشارکت مردم همیشه در صحنه ایران در عرصه سازندگی کشور و با تکیه بر توانمندی های داخلی، بخش های بزرگی از عقب ماندگی های دو قرن اخیر جبران شده است.
برهمگان اثبات شده است که منابع نفت و گاز، موتور محرّکه اقتصاد کشور و توسعه ایران اسلامی عزیز بوده اند. لازم به ذکر است که پس از پایان جنگ تحمیلی و شروع سازندگی کشور و همچنین، محدودیت های قانونی در چهارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران برای جلوگیری از به تاراج رفتن منابع و ذخایر خدادادی این مملکت، قراردادهای مرسوم اکتشاف و استخراج نفت دنیا موسوم به قراردادهای مشارکت در تولید (Production Sharing) در ایران قابل اجرا نبوده و لذا قراردادهایی با عنوان بیع متقابل (By Back) فی مابین شرکت ملّی نفت ایران به عنوان نماینده مردم در مالکیّت میادین نفت و گاز و شرکت های اکتشاف و تولید نفت و گاز منعقد و اجرایی شدند که می توان به قرارداد توسعه فازهای ابتدایی میدان گازی پارس جنوبی و میدان نفتی سروش اشاره نمود.
امّا با توجه به سپری شدن زمان و آشکار شدن معایب اینگونه قراردادها که مهم ترین آن، خروج مسئولیّت توسعه دهنده میدان پس از مدّت زمان نسبتاً کوتاه قرارداد و واگذاری مسئولیّت ها و دردسرهای عملیاتی نگهداشت تولید و استخراج میادین نفت و گاز به خود شرکت ملّی نفت ایران، بوده است، قراردادهای بلند مدّت جدیدی تحت عنوان Iran Petroleum Contract (IPC) طراحی گردیده که اشکالات اصلی قراردادهای بیع متقابل در آن برطرف گردیدند.

علی رغم این موضوع، وجود تحریم های ظالمانه مانع از حضور شرکت های بین المللی اکتشاف و تولید در ایران و سرمایه گذاری در توسعه میادین نفت و گاز ایران گردید و لذا، استفاده از ظرفیّت های داخلی و توان مالی بنگاههای اقتصادی غیر دولتی مدّنظر قرار گرفته است که برای اجرایی شدن مطلوب این قراردادها، کمرنگ کردن بوروکراسی اداری و متمایل کردن لایه های کارشناسی و مدیریت میانی شرکت ملّی نفت ایران می تواند در دستور کار قرار بگیرد.

از آنجاییکه نفت و گاز علاوه بر مصارف سوختی، به عنوان خوراک در صنایع واسطه ای نظیر صنایع پتروشیمی مورد استفاده قرار می گیرند، لزوم سرمایه گذاری این صنایع در توسعه و بهره برداری منابع نفت و گاز، بویژه گاز به عنوان خوراک اصلی مجتمع های پتروشیمی، توجیه پذیر و ضروری بنظر می رسد. با توجه به ابلاغ سیاست های اصل ۴۴ مبنی بر خصوصی سازی و خروج تصدی گری دولت از بنگاه داری، عموم صنایع پتروشیمی کشور به بخش خصوصی و غیر دولتی واگذار گردیده و پس از واگذاری ها، سرمایه گذاری بزرگی در این حوزه انجام شده است. هم اکنون حدود ۷۲ مجتمع پتروشیمی با ظرفیت اسمی تولید بیش از ۹۶ میلیون تن در کشور فعال بوده که ارزش تولیدات آنها بیش از ۲۶ میلیارد دلار برآورد می گردد.

بخش بالادستی نفت و گاز به عنوان موتور محرکه توسعه کشور قلمداد گردیده و براساس برنامه های کلان اقتصادی نیازمند حدود ۲۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم می باشد. بخش بزرگی از این منابع مالی با تکیه بر توانمندی های داخلی و ظرفیت های بومی کشور قابل دستیابی بوده و بنابر برآورهای اولیه، می توان حدود ۴۰ درصد این سرمایه گذاری را از این محل انجام داد.
باتوجه به شرایط اقتصادی کشور و گفتمان دولت محترم مبنی بر وفاق ملّی و استفاده از تمام ظرفیت های فعلی کشور و تأکید و فرمایش مقام معظّم رهبری حضرت آیت الله العظمی امام خامنه ای (مدّ ظلّه العالی) در خصوص راهبرد سیاست های کلان اقتصاد مقاومتی با تکیه بر مشارکت مردم و بخش خصوصی، تکمیل زنجیره ارزش در صنعت نفت، گاز، پتروشیمی و پالایش، شامل ورود و سرمایه گذاری صنایع پتروشیمی در بخش بالادستی و مشخصاً توسعه میادین نفت و گاز ضروری می باشد.
در این راستا و براساس سیاست های کلان و اسناد بالادستی، توسعه میادین گازی جهت تهیّه خوراک مورد نیاز مجتمع های پتروشیمی کشور و توسعه میادین نفتی جهت ایجاد ارزش افزوده سرمایه گذاری در این حوزه می تواند یکی از راهکارهای برون رفت از شرایط بحرانی کنونی ‌و ورود به جایگاهی خودکفاء، ارزش آفرین و اشتغال زا می باشد.

ضرورت های سرمایه گذاری:

باتوجه به اجرای پروژه های توسعه میادین نفت و گاز با مدل قراردادهای جدید و شرایط اقتصادی کشور، براساس مصوبه دولت محترم جمهوری اسلامی ایران مبنی بر سرمایه گذاری شرکت های ایرانی اکتشاف و تولید (E & P) در توسعه میادین نفت و گاز در راستای خنثی سازی تحریم ها و استفاده از توانمندی های داخلی در جهت اقتصاد مقاومتی، چندین پروژه توسعه میادین نفت و گاز توسط برخی از شرکت های صاحب صلاحیت اجرایی گردیده است. با توجه به ناترازی های اخیر بخش انرژی کشور بویژه تولید گاز، اخیرا صنایع پتروشیمی و صنایع معدنی کشور ملزم به سرمایه گذاری در توسعه میادین گازی شده اند. اهمّیت این موضوع زمانی قابل تأمّل می باشد که برآوردها از ناترازی حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعبی گاز در زمستان پیش رو و ۲۰ هزار مگاواتی برق در تابستان آینده می باشد.
موارد ذیل را می توان به عنوان ضرورت های اجرای این طرح جهت نظارت و تسریع در فرآیند اجرایی شدن این قراردادها و سپس نظارت بر اجرای آنها برشمرد:

✓ توسعه و مولّد سازی ظرفیّت های نفت و گاز کشور با تکیه بر منابع داخلی
✓ ایجاد اشتغال پایدار و مولّد در راستای کاهش بیکاری
✓ هم افزایی براساس منابع و ظرفیّت های داخلی کشور در جهت گفتمان وفاق ملّی دولت محترم
✓ الزام تولید روزانه ۱۶۸ میلیون مترمکعبی گاز از طریق سرمایه گذاری مجتمع های پتروشیمی در توسعه میادین گازی براساس تکالیف برنامه هفتم توسعه و رفع ناترازی انرژی
✓ رفع ناترازی انرژی کشور در بخش تولید برق، بطوریکه برآوردها نشان دهنده ۲۰ هزار مگاوات است
✓ افزایش تولید روزانه نفت و میعانات به میزان ۷/۵ میلیون بشکه براساس اهداف برنامه هفتم توسعه
✓ جذب سرمایه گذاری خارجی و داخلی در بخش توسعه میادین نفت و گاز به عنوان موتور محرّکه توسعه کشور
✓ ارتقا دانش فنی کشور در حوزه های فن آوری های ازدیاد برداشت نفت و گاز (EOR و EGR) و افزایش حدود ۱ درصدی ضریب بازیافت مخازن کشور و ارزآوری بیش از ۹۰ میلیارد دلاری

راهبرد طرح:

پایش، نظارت و راهبری قراردادهای مهم پروژه های زیربنایی و توسعه ای کلان کشور با توجه به اسناد بالادستی کشور

اهداف اصلی طرح:

از مهم ترین اهداف طرح می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
✓ کنترل قراردادها و تفاهم نامه های منعقده شده در جهت منافع ملّی
✓ تسریع در اجرایی شدن قراردادها با توجه به مشارکت مردمی و غیر دولتی
✓ برطرف کردن بوروکراسی های قانونی و اداری با توجه به جایگاه حقوقی نهادهای نظارتی
✓ برگزاری جلسات پایش قراردادها در راستای نظارت های آسیب شناسانه
✓ بهینه نمودن فرآیندهای حقوقی و فنّی
✓ جلوگیری از هزینه های مازاد براساس اشتراک پروژه های مختلف در فرآیند های نظارتی
✓ جلوگیری از اتلاف منابع کشور و برخی سوء استفاده های احتمالی
✓ برقراری حلقه اتصّال فی مابین حوزه های مختلف صنعت نفت، گاز، پتروشیمی و پالایش

امید است با اجرا، تسهیل و تسریع این طرح با یک رویکرد جهادی در شرایط حسّاس کنونی که چشم جهان به جمهوری اسلامی ایران دوخته شده است، در جهت استفاده از منابع ملّی در جهت رفع نیازهای مردم و منافع کشور گام برداریم تا هم به خود اکتفایی در این مهم مانند دیگر موارد برسیم و هم حرف بیشتری در بازارهای جهانی برای گفتن با پرچم مقدّس سه رنگ جمهوری اسلامی ایران داشته باشیم. ان شاء الله

محمودرضا گودرزی
کارشناس ارشد پتروشیمی
دبیر کمیته پتروشیمی تشکّل ملّی
مقابله با مفاسد اقتصادی کلان کشور
کارآفرین برتر کشور و مدیر ملّی

#پتروشیمی_نیوز

#پایگاه_خبری_پتروشیمی_نیوز

بزرگترین رسانه صنعت پتروشیمی

https://petrocheminews.ir